पेरिस । इरानकी सन् २०२३ को नोबेल शान्ति पुरस्कार विजेता नरगेस मोहम्मदीले बिहीबार प्रकाशित एक अन्तर्वार्तामा लामो कैदले शरीर कमजोर भए पनि उनको दिमाग अझै ‘जुझारु’ रहेको बताएकी छिन् ।
महिलाका लागि अनिवार्य हिजाब र इरानमा मृत्युदण्डको सजाय विरूद्ध वकालत गरेको अभियोगमा पछिल्लो पटक सन् २०२१ नोभेम्बरदेखिको २५ वर्षमा ५२ वर्षीया उनी बारम्बार जेलमा परेकी छिन् ।
हड्डीको शल्यक्रियापछि डिसेम्बर ४ मा स्वास्थ्य कारणले तीन हप्ताका लागि जेलबाट रिहा भएकी मोहम्मदीले तेहरानको एभिन जेलमा रहेको अवस्था बारेमा फ्रान्सेली पत्रिका एलसँग कुरा गरिन् ।
“तीन वर्षको अन्तराल हिरासतपछि मेरो शरीर कमजोर छ, यो सत्य हो… र हेरचाहको बारम्बार अस्वीकारले मलाई गम्भीर रूपमा परीक्षण गरेको छ, तर मेरो दिमाग स्टिलको छ’, मोहम्मदीले भ्वाइस सन्देश र लिखित पाठमार्फत एलको प्रश्नहरूको फारसीमा जवाफ दिँदै भनिन् ।
उनले आफ्नो आत्मकथा प्रकाशन गर्ने योजना रहेको बताइन् । यो उनले पूरा गरिसकेकी छिन् । साथै उनले ‘इरानमा थुनामा रहेका महिलाहरूमाथि गरिएको यौन दुर्व्यवहार र उत्पीडन’ विषयक दोस्रो पुस्तकमा काम गरिरहेकी छिन् ।
मोहम्मदीले एभिनको महिला वार्डमा पत्रकार, लेखक, महिला अधिकारकर्मी र आफ्नो धर्मका लागि उत्पीडित व्यक्तिहरूसहित ‘जीवनका सबै क्षेत्रका, सबै उमेरका र सबै राजनीतिक विचारधाराका’ ७० जना कैदी रहेको बताइन् ।
“एकान्त कैद सबैभन्दा धेरै प्रयोग गरिने ‘यातनाको साधन’ हो”, १३ अन्य कैदीसँग कोठा साझा गर्ने मोहम्मदीले भनिन्, “यो एउटा यस्तो ठाउँ हो जहाँ राजनीतिक कैदीहरू मर्छन् । मैले व्यक्तिगत रूपमा मेरा साथी कैदीहरूमाथि गरिएको यातना र गम्भीर यौन हिंसाका घटनाहरू दस्तावेजीकरण गरेकी छु ।”
कठोर परिणामहरूका बावजुद कैदीहरूद्वारा प्रतिरोधका कार्यहरू अझै जारी छन् । जेलमा रहेका दुई कुर्दिस महिला अधिकारकर्मी पख्शान अजिजी र वरिशेह मोरादीको मृत्युदण्डको विरोधमा हालै ७० मध्ये ४५ कैदी जेल परिसरमा भेला भएको उनले बताइन् ।
धर्ना आयोजना गर्ने जस्ता अवज्ञाका साना कार्यहरूले उनीहरूलाई भेटघाट समय वा टेलिफोन पहुँचबाट वञ्चित गर्ने जस्ता प्रतिशोध निम्त्याउन सक्छ ।
उनले पत्रकारहरूसँग कुरा गर्दा ‘नयाँ आरोपहरू’ लाग्न सक्ने र उहाँमाथि ‘लगभग हरेक महिना’ थप मुद्दा र सजायहरू थपिने गरेको पनि बताइन् ।
“हामी राजनीतिक कैदीहरूका लागि सामान्यतया एक झलक कायम राख्न सङ्घर्ष गर्नु एउटा चुनौती हो किनकि यसले हाम्रा यातना दिनेहरूलाई उनीहरू हामीसम्म पुग्न सक्दैनन्, हामीलाई तोड्न सक्दैनन् भनेर देखाउने कुरा हो”, मोहम्मदीले भनिन् ।
गत वर्षको नोबेल शान्ति पुरस्कारबाट मोहम्मदी सम्मानित भएपछि उनका दुई सन्तानले उनका तर्फबाट पुरस्कार ग्रहण गरेका थिए ।
अमेरिकी विदेश मन्त्रालयले गत महिना मोहम्मदीको अवस्थालाई ‘अत्यन्त चिन्ताजनक’ बताएको थियो । “उहाँको बिग्रँदो स्वास्थ्य इरानी शासनको हातबाट उनले भोगेका दुर्व्यवहारको प्रत्यक्ष परिणाम हो”, विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता वेदान्त पटेलले भने । उनले मोहम्मदीको ‘तत्काल र बिना शर्त’ रिहाइको माग गरे ।
