वासिङ्टन । एक नयाँ अध्ययनअनुसार वायु प्रदूषणले फूलको गन्ध कम गर्ने भएकाले मौरीहरूलाई फूलहरू खोज्न कठिन बनाएको छ ।
युके सेन्टर फर इकोलोजी एन्ड हाइड्रोलोजी (युकेसिइएच) र दक्षिणी क्विन्सल्याण्ड विश्वविद्यालय सम्मिलित एक अनुसन्धान टोलीले ओजोनले फूलहरूको गन्धको आकार र सुगन्धमा ठूलो परिवर्तन ल्याउँछ र यसले मौरीहरू घटाएको पत्ता लगाएको छ । यसबाट मौरीहरूको केही मिटरको दूरीबाट गन्ध पत्ता लगाउने क्षमता ९० प्रतिशतसम्म कम भएको छ ।
सामान्यतया सवारी साधन र औद्योगिक प्रक्रियाहरूबाट नाइट्रोजन अक्साइड उत्सर्जन सूर्यको प्रकाशको उपस्थितिमा वनस्पतिबाट उत्सर्जित वाष्पशील जैविक यौगिकहरूसँग प्रतिक्रिया हुँदा जमिन–स्तरको ओजोन बन्दछ ।
अनुसन्धानमा सहयोग गर्ने बर्मिङ्घम विश्वविद्यालयका प्राध्यापक क्रिस्चियन प्रफ्राङले भने, “हाम्रो अध्ययनले फूलको गन्धमा जमिन–स्तरको ओजोनमा हुने परिवर्तनले परागकणहरूलाई प्राकृतिक वातावरणमा आफ्नो महत्त्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्न सङ्घर्ष गर्नुपर्ने कुराको ठोस प्रमाण दिन्छ ।”
ओजोनले जङ्गली फूलको प्रचुरता र बाली उत्पादनमा नकारात्मक असर पार्ने सम्भावना रहेको निष्कर्षले देखाएको छ । आजोनले बोटको वृद्धिलाई नोक्सान पुर्याउने अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानले पहिले नै स्थापित गरिसकेकाले ओजोनले खाद्य उत्पादनमा नकारात्मक प्रभाव पार्दछ ।
वायुमण्डलीय वैज्ञानिक डा बेन ल्याङ्गफोर्डले भने, “हाम्रा ७५ प्रतिशत खाद्यान्न बाली र झन्डै ९० प्रतिशत जङ्गली फूल फुल्ने बिरुवाहरू केही हदसम्म, विशेषगरी कीराहरूद्वारा जनावरको परागणमा निर्भर हुन्छन् । तसर्थ, परागकणलाई कुन कुराले प्रतिकूल असर गर्छ भन्ने कुरा बुझ्न आवश्यक छ । उदाहरणका लागि हामीलाई खाद्यान्न, कपडा, जैव इन्धन र औषधिहरूको उत्पादनका लागि जवाफ दिने महत्वपूर्ण सेवाहरू सुरक्षित गर्न मद्दत गर्न आवश्यक छ ।”
शोधकर्ताहरूले ओजोनको उपस्थितिमा गन्धका प्लमहरूको आकार र आकार कसरी परिवर्तन भयो भनेर निगरानी गर्न सरे विश्वविद्यालयमा ३० मिटर पवन सुरुङ प्रयोग गरेका थिए । गन्ध प्लमको आकार घटाउनुका साथै अरूको तुलनामा धेरै छिटो प्रतिक्रिया गर्दा प्लमको गन्धमा ठूलो परिवर्तन आएको वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएका छन् ।
मौरीहरूलाई एउटै गन्धको मिश्रण पहिचान गर्न तालिम दिइएको र त्यसपछि नयाँ ओजोन–परिमार्जित गन्धहरूको सम्पर्कमा ल्याइएको थियो । मौरीहरूले फूलहरू फेला पार्न फूलको गन्ध प्रयोग गर्छन् र तिनीहरूले प्रदान गर्ने अमृतको मात्रासँग रासायनिक यौगिकहरूको अद्वितीय मिश्रणलाई सम्बद्ध गर्न सिक्छन् । यसले तिनीहरूलाई भविष्यमा उही प्रजातिहरू पत्ता लगाउन अनुमति दिन्छ ।
पहिल्यै प्लमको केन्द्रतर्फ ५२ प्रतिशत मौरीले छ मिटरमा गन्ध पहिचान गर्ने गरेका थिए । यसअघि ३८ प्रतिशत मौरीले १२ मिटरबाट गन्ध पहिचान गर्ने गरेको अनुसन्धानले देखाएको छ । धेरै नष्ट हुने प्लमको किनारमा ३२ प्रतिशत मौरीले छ मिटर दूरीबाट फूललाई पहिचान गरेका थिए । यो भनेको १२ मिटर टाढाबाट गन्ध पहिचान गर्ने मौरीको दशौँ हिस्सा मात्र हो ।
ओजोनले साथीलाई आकर्षित गर्ने जस्ता अन्य गन्ध नियन्त्रित व्यवहारमा पनि प्रभाव पार्न सक्ने अध्ययनले सङ्केत गरेको छ । उक्त शोधलाई युके रिसर्च एण्ड इनोभेसनको भाग, प्राकृतिक वातावरण अनुसन्धान परिषद्द्वारा लगानी गरिएको थियो र यसलाई पर्यावरण प्रदूषण पत्रिकामा प्रकाशित गरिएको थियो ।
“वायु प्रदूषणले मानव स्वास्थ्य, जैविक विविधता र जलवायुमा हानिकारक प्रभाव पार्छ, तर अब हामी वायु प्रदूषणले मौरी र अन्य परागकण कीराहरूलाई उनीहरूको मुख्य काम गर्नबाट कसरी रोक्छ भनेर देख्न सक्छौँ । हामीले वायु प्रदूषणमा कारबाही गर्न र भविष्यका लागि खाद्य उत्पादन र जैविक विविधताको रक्षामा मद्दत गर्न चेतावनीका रूपमा काम गर्नुपर्छ”, प्रोफेसर क्रिस्चियन प्रफ्राङकाे निष्कर्ष छ ।
