कैलाली । कैलालीका किशोरीहरु महिनावारीका समयमा पुरुषको सहयोग हुनुपर्ने बताउँछन् । किशोरीहरु महिनावारीका समयमा आवश्यक सरसामान, पोषिलो खानेकुरा र पर्याप्त आरामका लागि पुरुषको व्यवहारमा परिवर्तन आउन आवश्यक रहेको बताउँछन् । महिनावारी व्यवस्थापन महिलाको स्वास्थ्य र प्रजननसँग जोडिएको विषय हो ।
कर्णाली मावि टीकापुरकी कृष्टिना पोखरेल महिनावारी भएका बेला पुरुषको साथ चाहिने बताउँछिन् । “महिनावारी भएका बेला कसैलाई पेट दुख्ने, ढाड दुख्ने समस्या हुन्छ”, उनी भन्छिन्, “यस्तो बेलामा आवश्यक स्यानिटरी प्याड किनेर ल्याइदिने, पोषिलो खानेकुराको जोहो गरिदिने काममा पुरुष सहयोगी बन्नुपर्छ ।”
उनी अहिलेको परिवेशमा महिनावारी भएका बेला छुवाछूत गर्दा पर्याप्त पानीसमेत खान नपाएर किशोरी तथा महिलाको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पर्ने गरेको बताउँछिन्। “हामी कहिलेकाहीँ विद्यालयमै महिनावारी हुन्छौँ, त्यो बेला लुगामा रगत देखिएमा कक्षाका सबै केटासाथी बाहिर नजाउञ्जेल उठ्न सक्दैनौँ, देखिहाले केटा साथीले जिस्काउँछन्”, उनले भने, “यो सहयोग भयो त? अनि शिक्षकसँग पनि भन्न आँट आउँदैन, केटी साथी वा महिला शिक्षकसँग भन्न सक्छौँ ।”
किशोरीहरु महिनावारीबारे सङ्कोच नमानी कुरा गर्ने वातावरण घर, समुदाय र विद्यालयमा हुनुपर्ने बताउछन् । जनता राष्ट्रिय मावि सोनाहाफाटाकी आकृति रावल महिनावारी प्राकृतिक वरदान भए पनि महिलालाई यो समयमा दोस्रो दर्जाको नागरिकजस्तो व्यवहार गर्नु राम्रो नभएको बताइन् ।
“म महिनावारी हुँदा मलाई आवश्यक लुगा तथा सामानको जोहो गर्न घरका पुरुषको सहयोग मिल्नुपर्छ । कति बुबा तथा दाजुभाइले बहिनी तथा छोरीका लागि प्याड किन्नुभएको छ रु”, उनले भनिन्, “घरबाटै सहयोग सुरु हुनुपर्छ । पसलमा प्याड किन्न गएका पुरुष देखेर ओहो तपाई किन्न आउनुभएको भनी हास्ने समाज सुध्रनुपर्छ ।”
कर्णाली मावि सत्तीका समीक्षा भण्डारीले महिनावारी भएका बेला तातो तथा झोलिलो खानेकुरा आवश्यक पर्ने भएकाले यसमा बुबा तथा दाजुभाइको सहयोग चाहिने बताइन्। “आमा काममा नभएका बेला महिनावारी भएका छोरीहरु भोकै बस्नुपर्छ”, उनी भन्छिन्, “बुबा तथा दाजुभाइले खानेकुराको जोहो गरिदिने, धेरै दुखाइ भएमा औषधि ल्याइदिने, तनाव व्यवस्थापनका लागि रमाइलो वातावरण बनाउने काममा सघाउनुपर्छ ।”
कैलालीका छोरीहरु महिनावारी हुनु पाप नभई उत्सव हो भन्ने कुरा छोरीहरुको मनमा महसुस गराइदिनुपर्ने बताउँछन् । न्यू लाइट एजुकेसन होमकी ओजश्वी भाट महिनावारी हुनु सन्तान जन्माउन वा श्रृष्टि चलाउनका लागि सक्षम हुनु हो भन्ने कुरा छोरीहरुलाई पनि बुझाउनुपर्ने बताउँछिन् ।
“महिनावारीसँगै शरीरमा आउने शारीरिक, मानसिक परिवर्तनबारे ज्ञान दिनुपर्छ, यस्तो बेलामा घर तथा विद्यालयको वातावरण छोरीका लागि सहज हुनुपर्छ”, उनी भन्छिन्, “यसमा परिवार, विद्यालय जिम्मेवार बन्नुपर्छ । महिनावारीका समयमा हामी केही तनावमा हुन्छौँ । यस्तो बेलामा पढाइमा रुचि नलाग्न सक्छ ।”
टीकापुर अस्पतालका अध्यक्ष झपट सोडारी महिनावारीका नाममा समाजमा अपनाइएका गलत अभ्यास चिर्न आवश्यक रहेको बताउँछिन् । “हरेक घरमा महिनावारी भएका महिलालाई सघाउने, सहज वातावरण बनाइदिने कार्यमा पुरुषको साथ आवश्यक छ”, उनले भनिन्, “स्वास्थ्य संस्था र स्वास्थ्यकर्मीले महिनावारीमा हुने समस्या र समाधानका उपायबारे समुदायमा सिकाउनुपर्छ ।”
महिनावारी स्वच्छता महिलाको स्वास्थ्य, प्रजननसँग जोडिएको कुरा भएकाले स्वास्थ्य र सचेतनामा सबै जिम्मेवार बन्नुपर्ने बताइन्छ । वरिष्ठ नर्सिङ निरीक्षक कल्पना खड्का कुने रमाइलो दिन, जन्मदिनजस्ता कुरामा छोरीहरुलाई स्यानिटर प्याड गिफ्ट दिने पुरुष हुनुपर्ने बताइन् ।
“घरका महिलालाई प्याड किनेर लगिदिने पुरुष निकै कम भेटिन्छन्”, उनले भनिन्, “प्याड किन्न अर्थ चाहिन्छ, अर्थ पुरुषको स्वामित्वमा हुन्छ, आवश्यक पोषिलो खानेकुरा जुटाइदिने, घरायसी काममा सघाउन पुरुष सहयोगी हुनुपर्छ ।”
