झापा । नेकपा एमालेकी उपाध्यक्ष अष्टलक्ष्मी शाक्यले भूमिगत राजनीतिक जीवनको तीन दशकअघिका घटना सुनाउँदा झापाको मेचीनगर–११ की लता प्रसाईंको आँसु थामिएन।
प्रसाईं त्यस्तो ‘भूमिगत आमा’ हुनुहुन्थ्यो, जसले नेत्री शाक्य पञ्चायती शासनविरुद्ध भूमिगत राजनीतिक काममा हुँदा वर्षौंसम्म उनकी छोरी आस्थालाई आफ्नै छोरीसरह पालनपोषण गरेर हुर्काएका थिए। केही दिनअघि शाक्य ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानको सन्दर्भमा तिनै ‘भूमिगत आमा’को घरमा आएकी थिइन्।
महिला कार्यकर्ताको बाक्लो उपस्थितिमा उनले २०४६ सालअघि प्रसाईंको घरसँग जोडिएको भूमिगत राजनीतिको नाताप्रति भावुक हुँदै सुनाइन्, ‘मैले काखकी छोरी आस्थालाई पालनपोषण गर्ने गरी यहीँ घरमा छाडेर पार्टी काममा गएको थिएँ।’
बागमती प्रदेशका पूर्वमुख्यमन्त्री शाक्य र एमाले नेता अमृतकुमार बोहोराबीच भूमिगत कालमै २०३७ सालमा विवाह भएको थियो। पञ्चायती निरङ्कुश शासनको चर्को दमनका बीच शाक्य धनकुटाको पिस्कर र झापामा तत्कालीन नेकपा मालेको सङ्गठन विस्तार र आन्दोलनमा खटिएकी थिइन्।
छोरी आस्था र छोरा विश्वासको जन्म भएपछि दुवै सन्तानलाई उनीहरूले पार्टीका कार्यकर्ताको घरमा छाडेर भूमिगत राजनीतिमा सक्रिय हुनुपरेको थियो। यही क्रममा छोरी आस्था मेचीनगरका विष्णु प्रसाईं र लता प्रसाईंको घरमा हुर्किइन् भने छोरा विश्वास गौरादहको छविलाल श्रेष्ठको घरमा।
वर्षौंसम्म भूमिगत सेल्टरमा अरुकै परिवारमा बिताएका शाक्यका छोराछोरीले २०४६ सालको जनान्दोलनको सफलतापछि मात्र जन्मदाता आमाबुबासँग बस्न पाएका थिए। लामो अवधिपछि भेट्दा छोरीले आफूलाई आमा भनेर नचिनेर टाढिन खोजेको प्रसङ्ग शाक्यले सुनाउँदा ‘भूमिगत आमा’ प्रसाईंले आँसु लुकाउन सकिनन्।
‘मैले कहिले पनि आस्थालाई उनकी आमा जीवनमरणको भूमिगत राजनीतिक सङ्घर्षमा होमिँदै छोरीलाई अर्काको घरमा छाडेर गएकी छन् भनेर महसुस हुन दिइनँ’, प्रसाईंले तीन दशकअघिका दिन सम्झिँदै भनिन्, ‘आस्थाले मलाई वास्तविक आमा नै मान्थिन्। मेरो अर्की उस्तै उमेरकी छोरीलाई एउटा हातमा र आस्थालाई अर्को हातमा च्यापेर हुर्काएँ। विसं २०४६ मा बहुदल स्थापनापछि अष्ट कमरेड छोरी लिन आउँदा आस्थाले मलाई वास्तविक आमा ठान्दै मसँगै बस्छु भनेर धेरै जिद्दी गरेकी थिइन्।’
प्रसाईंको घर एकान्त गाउँमा भए तापनि उनका पति विष्णु प्रसाईं तत्कालीन नेकपा मालेको जिल्लाकै मुख्य नेता भएकाले प्रहरी प्रशासनको कर्के नजर परिरहन्थ्यो। पतिको राजनीतिक जीवन र शाक्यकी छोरीको भूमिगत बाल्यकाललाई सतर्कतापूर्वक जोगाउनु निकै कठिन थियो।
भूमिगत नेताकी छोरी भनेर गाउँलेले समेत सुइँको नपाउने गरी प्रसाईं परिवारले आस्थाको पालनपोषण राम्ररी गरिरहेको थियो। ‘छिमेकीले कसको नानी भनेर सोध्दा मेरी मितिनीको छोरी हुन्, गरिब भएर हुर्काउन नसकेकाले ल्याएर पालेकी छु भनिदिन्थेँ’, उनले भनिन्।
भूमिगत नेताका छोरीलाई प्रसाईं परिवारले वर्षौंसम्म ममतापूर्ण आश्रयसहित शिक्षादीक्षासमेत प्रदान गरेको थियो। बागमती प्रदेशका पूर्वप्रमुख विष्णु प्रसाईंका अनुसार उसबेला पार्टीको काम इमानदारी, गोपनीयता र बलिदानको भावनाले गरिन्थ्यो।
‘मैले मेरा र अष्ट कमरेडका छोरीहरूलाई एउटै विद्यालयमा पठनपाठन गराएको थिएँ, आस्थाले मलाई बुबा भनेर बोलाउने गर्थिन्’, प्रसाईंले सुनाइन्, ‘विद्यालयमा उनको बुबा बनेर थर पनि प्रसाईं नै लेखिदिएको थिएँ। विद्यालयका शिक्षकले छोरी भनेर मलाई अभिभावक ठानेका थिए।’
एमालेले फागुन ५ गतेदेखि सुरु गरेको दुई महिने ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानको प्रदेश नं १ को संयोजक बनेर आएकी नेत्री शाक्यले आफूले भूमिगत सेल्टरका रूपमा प्रयोग गरेका घर र परिवारसँग भेटघाट गरिरहेकी छन्। यही क्रममा उनले आफ्ना छोराछोरीलाई पालनपोषणका लागि भूमिगत राखेको प्रसाईं र श्रेष्ठ परिवारसँग भलाकुसारी गरेकी हुन्।
के हो ‘मिसन ग्रासरुट’?
एमालेले यही फागुन ५ गते दुई महिने ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानको घोषणा गरेको छ। सातै प्रदेशका ७७ जिल्ला र सात सय ५३ पालिकामा पार्टी सुदृढीकरण तथा विस्तारका लागि अभियान सञ्चालन भइरहेका छन्।
‘पछिल्ला दिनमा पार्टीको काम भनेको चुनावदेखि चुनावसम्म मात्र जस्तो भइरहेको छ’, एमाले स्थायी कमिटी सदस्य शाक्य भन्छिन्, ‘लामो सङ्घर्षको इतिहास बोकेको हाम्रो पार्टीमा सयौँ भूमिगत सेल्टरदाता हुनुहुन्थ्यो। हिजो व्यक्तिगत सम्पत्ति, पद र प्रतिष्ठालाई तिलाञ्जली दिएर देश, जनता र पार्टीका लागि बलिदान दिन तयार हुने कार्यकर्ताको हजारौँ पङ्क्ति थियो तर आज पार्टीभित्र स्वार्थी, लोभी र अराजकतावादीहरू हावी हुँदै गएका छन्। इमान्दार कार्यकर्ता र समर्थक निराश बनिरहेका छन्।’
पार्टी जीवनमा हुर्किरहेको यही विकृति र विसङ्गति चिरफार गरेर सङ्गठनलाई पुनर्ताजगी गर्न पार्टीले गाउँ, टोल र कार्यकर्ताको घरसम्मै पुग्न ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियान सञ्चालन गरेको उनले बताइन्।
एमालेले सातै प्रदेश र पालिकामा केन्द्रीय तहका नेतालाई ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानमा परिचालन गरेको छ। जिल्ला, निर्वाचन क्षेत्र, पालिका, वडा र टोलका सङ्गठनले यतिबेला योजनाबद्ध रूपमा पुराना कार्यकर्ता, पूर्वजनप्रतिनिधि र उपेक्षाबाट गुज्रिरहेका श्रमिक वर्गका समर्थकको घरआँगनसम्म ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानका विभिन्न कार्यक्रम सञ्चालन गरिरहेको छ।
मुलुक बनाउन हिँडेका नेता कार्यकर्तामा असल संस्कार र उच्च नैतिकतायुक्त राजनीतिक भावना हुनुपर्ने बताउँदै उनले आफूले टिकट पाए चुनाव जित्छु भन्ने र अरुले टिकट पाए अन्तरघात गरेर हराउने तहसम्मको अराजकता पार्टीमा हावी भएको गुनासो गरिन्। पार्टीभित्रको सङ्गठनात्मक पद्धति बलियो बनाउन, त्याग र सङ्घर्ष गरेका कार्यकर्तासँगको सम्बन्ध आत्मीय बनाउन, सेवा र समर्पणको भावना विकास गराउन, नैतिक र राजनीतिक रूपमा कार्यकर्ता पङ्क्तिलाई इस्पात जस्तै बलियो बनाउन अभियानले मद्दत पुर्याउने अपेक्षा गरिएको उनको धारणा छ।
एक लाख घरमा अभियान पुर्याइने
झापा जिल्लालाई नेकपा एमालेले आफ्नो उर्वर र प्रादुर्भावस्थल मान्छ। पार्टीका अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीदेखि धेरै शीर्ष तहका नेता झापाकै राजनीतिक सङ्घर्षका उपज हुन्।
विसं २०२८ मा सुरु झापा विद्रोहको जगमा जन्मिएको नेकपा माले नै अहिलेको एमाले हो। झापा विद्रोहका क्रममा इलामको सीमा सुखानीमा पार्टीका पाँच योद्धा रामनाथ दाहाल, वीरेन राजवंशी, नेत्र घिमिरे, कृष्ण कुइँकेल र नारायण श्रेष्ठलाई २०२९ फागुन २१ गते जेल सार्ने निहुँमा जङ्गलमा लगी पञ्चायती शासकले गोली हानी हत्या गरेका थिए। यिनै पाँच सहिदलाई एमाले कार्यकर्ता कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई आजको उचाइमा पुर्याउने प्रेरक ठान्छन्।
‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानका क्रममा झापामा एक लाख साधारण सदस्य थप गरिने एमाले झापाका अध्यक्ष दीपक कार्कीले बताए। ‘झापा जिल्ला हाम्रो पार्टीको आधारभूमि भएकाले यहाँ हिजो जेलनेल भोगेका र कठिन दिनमा सङ्घर्षमा साथ दिएका हजारौँ पुराना कार्यकर्ता छन्’, झापामा ‘मिसन ग्रासरुट’ अभियानको लक्ष्य प्रस्ट्याउँदै उनले भने, ‘एक लाख साधारण सदस्य थप गर्ने हाम्रो लक्ष्य छ। पार्टीलाई आजको दिनसम्म ल्याउन योगदान पुर्याउनुहुने सबै पुराना कार्यकर्ताको घरआँगनमा पुगेर पार्टीले उहाँहरूको दुःखसुखको अवस्था बुझ्ने काम गर्नेछ।’
पार्टी काम गर्दा विभिन्न कमजोरी गरेर कारबाहीको भागीदार भएका कार्यकर्तालाई समेत अभियानका क्रममा आत्मालोचित भएर सुध्रिने अवसर प्रदान गरिने उनले बताए। झापाका १५ वटै पालिकामा रहेका एमालेका कार्यालयलाई डिजिटल प्रविधियुक्त बनाउने र पार्टीले सदस्यबाट उठाउने गरेको नियमित सहयोग (लेबी) अबदेखि बैंकिङ माध्यमबाट लिइनेसमेत एमाले झापाको बैठकले निर्णय गरेको छ।
